Entertainment journalism in India once thrived on genuine human connection and creativity. As an entertainment journalist, I spent years immersed in film sets, TV shoots, and press events, building stories that readers cared about and earning insights directly from celebrities. With no social media at the time, stars relied on us journalists to relay their image to the public, creating a symbiotic relationship built on trust and professionalism.

Press conferences and on-location visits weren’t merely events; they were hubs for collaboration where journalists shared ideas, discussed story angles, and exchanged information. These interactions enriched our work, leading to stories that resonated deeply with readers. This vibrant, creative environment pushed us to excel and gave us a profound sense of purpose and satisfaction.

Then social media arrived, and everything changed. Platforms like X (formerly Twitter) and Instagram granted celebrities direct access to their audiences, sidelining traditional journalists. Video and photojournalists, especially, found new prominence, as visuals became central to celebrity visibility. Yet, this visibility came at a cost: rather than genuine journalism, these photographers and videographers often chase stars from airports to gyms, capturing shallow “spotted” moments or “looks of the day.” What value does this add for the reader? Disappointingly, very little. News is reduced to the superficial – from airport outfits to lipstick shades.

This shift has, unfortunately, benefited the entertainment industry. Flashy or controversial stories draw the most attention, while meaningful issues get sidelined. News cycles now favour sensationalism over substance, and editors often face pressure to prioritise commercial interests over integrity. As a result, journalistic standards erode, and content is driven by what sells, not what matters.

An equally disturbing aspect is the social impact. When celebrities flaunt questionable behaviours—whether it’s public displays of affection, provocative dressing, or indulgence in smoking and drinking—it sends messages that normalise these actions for impressionable young people. Promotions for alcohol, paan masala, and gambling further spread potentially harmful habits that, in the long term, could damage society both socially and economically.

The role of entertainment writers has also deteriorated. The focus has shifted from thoughtful storytelling to trivial fluff. Public relations teams and celebrity managers now hand over pre-packaged stories to writers, leaving them to essentially reproduce what’s given to them. This isn’t journalism; it’s paid promotion disguised as news.

While gossip has always been part of entertainment journalism, it wasn’t the focus. In the late 1990s, with Shobhaa De as editor of the popular magazine *Stardust*, gossip gained prominence but was still balanced with genuine storytelling. Even De might not have envisioned today’s reality: gossip, trivial videos, and pointless images now define entertainment journalism, fuelled by digital media’s relentless pace.

I know a veteran journalist, a talented and respected figure who built her career on keen insights and nuanced storytelling. Nearly all Bollywood celebrities know her personally. Yet, today, she too has been forced to adapt, posting content that, in my view, lacks the depth she once championed. I can’t help but wonder if she finds satisfaction in what she now has to do just to stay relevant.

The contrast with countries like the United States is striking. Despite its own challenges, entertainment journalism in the US has evolved with an understanding of balance. While not perfect, the industry there has matured, and journalists aim to balance the public’s right to information with responsible content. US celebrities have adapted to the symbiotic relationship between media and image, often engaging in ways that consider both their image and their social influence. India, however, is unique. Blindly following Western trends, without respecting our own cultural values and sensibilities, risks cultural erosion. We’re heading toward a future where our heritage might be overshadowed by imported norms and a commercialised media culture.

And yes, I must speak about the critics and their reviews of films, TV shows, and web series. What an ungraceful fall this field has seen! Critics today have become a laughingstock. A common reader or viewer knows that trusting a review can be one of the least reliable ways to judge content quality. Paid “reviews” have become the norm, undermining credibility. Yet, a few critics still work tirelessly to provide honest opinions, though they are now mere drops in an ocean of paid promotions. Sadly, their genuine efforts go largely unnoticed, swallowed by the mass of biased reviews.

In all, Indian entertainment journalism is at a crossroads. Authentic journalism serves the people – it educates, informs, and preserves cultural identity. Without these guiding principles, the industry risks becoming a hollow echo chamber of sensationalism, losing both its credibility and its contribution to society. To reclaim its purpose, Indian entertainment journalism must reconnect with its roots and reaffirm its mission in today’s landscape.

(Sanjay Shah is a veteran journalist with extensive experience covering the entertainment industry for various publications. He currently contributes a weekly column on OTT and online content every Friday for Gujarat Samachar’s entertainment supplement, Chitralok, and serves as the editor of Yatrabhoomi, a travel supplement in Janmabhoomi newspaper, published every Thursday.)

ઇન્ટરનેટ પર એક અંગ્રેજી શબ્દપ્રયોગ કે ટર્મ છેઃ ઇગોસર્ફ. ઓક્સફર્ડ ડિક્શનરી પ્રમાણે આ અનઔપચારિક ક્રિયાપદનો અર્થ પોતાના વિશે ઇન્ટરનેટ પર શોધખોળ કરવી એવો થાય છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો વ્યક્તિ પોતે કેટલી પ્રસિદ્ધ છે, કેટલા લોકો એના વિશે જાણવાની ઉત્કંઠા ધરાવે છે, કેટલા એને ચાહે-વખોડે છે, એવા ઇન્ટરનેટિયાં ખાંખાંખોળા કરે એ ઇગોસર્ફ છે કે ઇગોસર્ફિંગ કરવું છે. આજે આપણી વ્યક્તિ નહીં, ગુજરાતી ભાષા-પ્રજા માટે ઓનલાઇન ઇગો સર્ફિંગ કરીએ.  ઇન્ટરનટનું ‘સમુદ્રમંથન’ કરતાં એ રત્નો શોધવાનો પ્રયત્ન કરીએ જેને જાણીને પોરસ ચડે.

ગરવી ભાષાની ગમતીલી વાતઃ ગુજરાતી પહેલાં આપણે એક પૂર્વી ઇરાની ભાષા બોલતા હતા. બ્રિટાનિકા અનુસાર ઇન્ડો-યુરોપિયન ભાષાઓમાં એક જૂથ ઇન્ડો-ઇરાનિયન ભાષાનું અને એ જૂથની સભ્ય છે આપણી ઇન્ડો-આર્યન ભાષા, ગુજરાતી. એનો વિકાસ બારમી સદીમાં શરૂ થયો હશે. આપણી ભાષા વિશે એ કહે છે કે એ મુખ્યત્વે બે રીતે બોલાય છે. એક છે ચુસ્તતાભરી તો બીજી છે તૂટકતૂટક બોલાતી ગુજરાતી. આ બેનો ફરક સમજવા સામાન્ય ગુજરાતીની અને પારસી ગુજરાતીના ઉચ્ચારણોનો ફરક મનમાં વિચારો, બસ, એમાં બધું આવી ગયું.

ક્યાંથી ક્યાં વસ્યા ગુજરાતીઃ એનસાયક્લોપીડિયાની નોંધ છે કે શ્વેત હુણ પરથી ઊતરી આવેલી પ્રજાને ગુજરાતી સંબોધન ગુજર (આ ગુજર એટલે શ્વેત હુણની એક શાખા) પરથી આવ્યું. ગુજરો આઠમી-નવમી સદીમાં જે ભૂમિ પર સર્વોપરી હતા એનો એક ભાગ આજે ગુજરાત છે. એનસાયક્લોપીડિયામાં એવી પણ નોંધ છે કે ગુજરના કંઈક પહેલાંથી ગુજરાતીનો ઇતિહાસ શરૂ થઈ ગયો હતો. પ્રાગઐતિહાસિક કાળમાં (ઇસવી સન પૂર્વે 2000માં) એનો પ્રારંભ થયો હતો. ગુજરાતીઓ એમની સંસ્કૃતિ હડપ્પન સંસ્કૃતિ સાથે વહેંચે છે. રહી વાત હાલના ગુજરાતની તો એની તવારીખ શરૂ થઈ ઇસવી સન 250 આસપાસ.

ધારો કે તમારી કંપનીની અસ્ક્યામત રૂ. 22,000 કરોડ હોય, તમારી બ્રાન્ડ સો દેશમાં વેચાતી હોય, વિશ્વભરની મહિલાઓને તેમનાં ઉત્પાદનો પોતાના મનના માણિગર જેવાં સખત પ્રિય હોય, દુનિયાભરમાં તમારાં ઉત્પાદનો વેચતા 32 લાખ સેલ્સપર્સન હોય, દર દોઢ-બે સેકન્ડે દુનિયામાં ક્યાંક તમારી બ્રાન્ડના વેચાણ માટે (એક્ઝિબિશન માટે નહીં) મોજદાર પાર્ટી થતી હોય, એમાં ધડાધડ માલ ખપતો રહેતો હોય… તમારા વેપારી સામ્રાજ્યને 78 વરસ થઈ ગયાં હોય… અને છતાં, તમારે નાદારી નોંધાવવી પડે, તમારી હાલત લાખના બાર હજાર નહીં, બે-પાંચસો જેવી થઈ જાય તો કેવું લાગે?

આવું જેની સાથે થયું છે એ કંપની એટલે ટપરવેર. 

એક સમયે જેમ સાબુ એટલે લાઇફબોય, ટૂથપેસ્ટ એટલે કોલગેટ, ફોટોકોપી એટલે ઝેરોક્સ… એવું જ ટપરવેરનું હતું. ટપરવેર એટલે રંગબેરંગી, દેખાવડાં અને ટકાઉ પ્લાસ્ટિક કન્ટેનર્સની દુનિયા. 1946માં અર્લ ટપર નામના અમેરિકન શખસે એના શ્રીગણેશ કર્યા હતા. 

પછી ગુણવત્તાના, નાવીન્યના, વેચાણની ફ્રેશ સ્ટ્રેટેજીના જોરે, કંપનીએ હરણફાળો ભરી. 1970-90 વચ્ચે ટપરવેર પ્રોડક્ટ્સ સો દેશમાં વેચાતી. 2008માં એ ‘મોસ્ટ ફેવર્ડ બ્રાન્ડ બાય વિમેન’ – સ્ત્રીઓની સૌથી માનીતી બ્રાન્ડ હતી. 2010માં હોમ ઇક્વિપમેન્ટ અને ફર્નિશિંગની શ્રેણીમાં કંપની,  ફોર્ચ્યુનની યાદીમાં બીજા સ્થાને હતી.

Tupperware

વિચારો, દુનિયામાં સૌથી વધુ ‘કર્મચારીઓ’ કંપની પાસે હતા. એ પણ પગાર પર નહીં, માત્ર વેચાણ કરીને મળતાં કમિશન પર. કેટલા હતા એના સેલ્સપર્સન્સ? આશરે 32 લાખ. દુનિયામાં સૌથી વધુ કર્મચારીઓ આપણા સંરક્ષણ મંત્રાલયમાં છે. સંખ્યા છે ત્રણ લાખથી ઓછી. ખાનગી કંપનીઓમાં વોલમાર્ટ નંબર વન પર છે. એના કર્મચારીઓની સંખ્યા છે 2.30 લાખ. આ તમામને કંપની પગાર આપે છે. એની સામે ટપરવેરનું અબજોનું સામ્રાજ્ય ચલાવતા પગારદાર માત્ર સાડાપાંચ હજાર હતા. 

ટપરવેર માટે બધું સોનેરી હતું. ખાટલે મોટી ખોડ પણ હતી. એને કંપનીએ પિછાણી મોડી. એટલી મોડી કે પ્રતિસ્પર્ધીઓએ ફેંકેલા પડકાર અને પછી કોવિડે કરેલા કારમા ઘામાં ટપરવેરનો કચ્ચરઘાણ એવો નીકળી ગયો કે બધું વેરણછેરણ થઈ ગયું. ખતમ થઈ ગયું. કઈ હતી એ ખોડ?

એક દાયકો, અગણિત આફતોઃ 2013માં ટપરવેરની વેલ્યુએશન ઓલમોસ્ટ છ અબજ અમેરિકન ડોલર હતી. એટલે રૂ. 5,04,48,87,00,000. એટલે રૂ. 50,000 કરોડ પ્લસ. અને 2024માં, હાલમાં જ, આખેઆખી કંપનીની કિંમત થઈ 7,23,10,28,848. એટલે 723 કરોડ માત્ર. એમાંથી પણ ખરેખર તો માત્ર રૂ. 198 કરોડ રોકડા આવ્યા. બાકીના રૂપિયા તો દેવું ઉતારવાના રૂપમાં મળ્યા અને ગયા. 

બિઝનેસમાં એક શબ્દપ્રયોગ છે ફર્સ્ટ મુવર એડવાન્ટેજ. કોઈએ જોઈ, જાણી, વિચારી ના હોય એવી કોઈક પ્રોડક્ટ કે સર્વિસ લાવીને જેને અમાપ સફળતા મળે એમને ફર્સ્ટ મુવર એડવાન્ટેજ મળ્યો કહેવાય. ટપરવેરને પર એની દાયકાઓ સુધી કૃપા રહી. પછી આવ્યા પ્રતિસ્પર્ધીઓ. ટપરવેર જેવાં જ ઉત્પાદનો બનાવતી કંપનીઓ એની સામે ડોળા કચકચાવતી પડકાર ફેંકવા માંડી. એ સમયે ટપરવેરે સાવચેત થવાનું હતું પણ ના થઈ. એણે ડિરેક્ટ સેલ્સ અને મલ્ટીલેવલ માર્કેટિંગથી આગળ વેચાણના પરંપરાગત માર્ગ અપનાવવાની જરૂર હતી. એ પણ ના અપનાવ્યા. 

એમાં ને એમાં, ટપરવેર સામે કલ કે છોકરે જેવી કંપનીઓ રેસમાં આગળ નીકળી જવા માંડી. એકાદે વળી પ્લાસ્ટિક કન્ટેનર્સની ટપરવેર ક્રાંતિને કાચના કન્ટેનર્સમાં પણ કરી બતાવી. ટપરવેરની અમુક અગ્રણી સ્પર્ધક કંપનીઓ, રબરમેઇડ, પાયરેક્સ, ઓક્સો અને લૉક એન્ડ લૉક, આજે હરણફાળ ભરી રહી છે પણ એમની પ્રેરણામૂર્તિ કંપની પતી ગઈ છે.

ટપરવેરની મુશ્કેલીઓ રાતોરાત નહોતી આવી. નહીંનહીં તોય એકાદ દાયકાથી વેપાર વિશ્વનાં ખાં આવનારી આફત જોઈ રહ્યા હતા. એ આફતો બસ ટપરવેરને નહીં દેખાઈ. બાકી હતું એમ કોવિડે દુનિયા એવી ઉપરતળે કરી કે ના પૂછો વાત. કોવિડ પછી દુનિયા ધીમેધીમે પૂર્વવત્ થઈ શકી પણ લોકોની બદલાયેલી માનસિકતા, લાઇફસ્ટાઇલમાં આવેલા ચેન્જીસ અને સામે આવીને તગતગતા નવા પડકારોને ટપરવેર સમજે એ પહેલાં તો… પૂરું.  

આમાંથી શીખવાનું એટલું કે દુનિયામાં પરિવર્તન જ શાશ્વત છે. જિંદગી કાંઈ રામાયણ, મહાભારત કે ગીતા નથી જે અફર અને શાશ્વત હોય. જિંદગી સાથે સફળ અને સંતોષભર્યો પનારો પાડવા માટે સો વાતની એક વાત જેવી વાત આ છેઃ સમય સાથે બદલાવ બાકી સમય તમને ઉઠાવીને ફેંકી દેશે, હાંસિયામાં ધકેલી દેશે. 

એ જરૂરી નથી કે તમારી શરૂઆત કેવી હતી. એ પણ જરૂરી નથી કે તમે વ્યાવસાયિક સફરમાં ક્યારે અને ક્યાં, કેટલાં અને કેવાંક સીમાચિહ્નો સ્થાપ્યાં. જ થઈ ગયું એ થઈ ગયું. એ તો અસ્ત થયેલો સૂર્ય. એનાથી દિવસ ના નભે. દિવસ નભાવવા તો નવાં સીમાચિહ્નો કમાવા પડે. નવો સંઘર્ષ કરવો પડે. ગઈકાલની સિદ્ધિના તોર પર આજે ચાલી જશે એવો ભ્રમ જતો કરવો પડે. તમે ગ્રેટ હતા એ તમે સિદ્ધ કર્યું અને લોકોએ સરાહના પણ કરી. ત્યાં વાત પૂરી થઈ એમ ગણીને નવા સૂર્યોદયે, નવા જોશ, વિઝન સાથે જો જીવન નહીં જીવો તો કર્યું કારવ્યું ધૂળમાં છે, બોસ. 

ભગવાન કોઈનું ટપરવેર ના કરે… 

ફરી એકવાર સમાચાર છે કે કેન્દ્ર સરકાર ઓટીટી પર આવતા કોન્ટેન્ટ પર નિયમન લાદવા વિચારી રહી છે. કેન્દ્રીય પ્રધાન પ્રહ્લાદ જોશીએ આ વિશેની ટિપ્પણી કર્ણાટકના હુબલીમાં કરી છે. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના વડા મોહન ભાગવતે પણ ઓટીટી પર પીરસાતી ચીજોને હલકી લેખાવીને એના પર નિયંત્રણો લદાવાં જોઈએ એવી વાત કરી છે. નાગપુરમાં આરએસએસના નવ્વાણુમા સ્થાપના દિવસ નિમિત્તે તેઓએ આ વાત કરી હતી. આરએરસએસના એક ટ્વીટમાં કહેવાયું છે, “ઓટીટી પર શું દેખાડવું એના પર નહીંવત્ અથવા બિલકુલ નિયંત્રણ નથી. ઘણું બધું એવું દર્શાવાઈ રહ્યું છે જે એટલું ખરાબ છે કે એમનો ઉલ્લેખ કરવો પણ ઔચિત્યભંગ ગણાશે. આપણા ઘર સુધી પહોંચતા આવા કોન્ટેન્ટ પર કાબૂ મેળવવા માટે કાયદાની તાતી જરૂર છે.”

તો, જોઈએ કે દુનિયાના અમુક દેશોમાં ઓટીટી કોન્ટેન્ટને કેવીક આઝાદી છે અને એનાં પર કેવાંક નિયંત્રણો છે.

ઇંગ્લેન્ડઃ 2018માં બ્રિટિશ બ્રોડકાસ્ટિંગ કોર્પોરેશન (ઇંગ્લેન્ડની સત્તાવાર પ્રસારણસેવા જેની સ્થાપના દેશની સરકારે કરી હતી) એટલે બીબીસીના ડિરેક્ટર જનરલે, વિડિયો સ્ટ્રીમિંગ કંપનીઓ, નેટફ્લિક્સ અને એમેઝોનના નિયમનની ભલામણ કરી હતી. એવા મંતવ્ય સાથે કે આ કંપનીઓના કોન્ટેન્ટની બિલકુલ એમ તપાસ થવી જોઈએ જેમ અન્ય જાહેર પ્રસારણ સેવાઓની થાય છે. પછી ઘણાં પગલાં લેવાયાં. એમાં એક હતું શ્વેતપત્ર જાહેર કરવાનું પગલું. ઉદ્દેશ હતો આવા (નેટફ્લિક્સ અને એમેઝોન ટાઇપ્સ) કોન્ટેન્ટ સાથે કેમ પનારો પાડવો. છતાં, શ્વેતપત્રની વાતો સીમિત રહી યુઝર-જનરેટેડ (એટલે મારા-તમારા જેવા લોકોના) કોન્ટેન્ટ સુધી. એ સિવાયનું બધું હજી પ્રસ્તાવિત છે. ઓટીટી કોન્ટેન્ટનું શું કરવું એ વિશે લોકો પાસેથી વિચારો પણ મગાવાયા પણ, નક્કર નિર્ણય લેવાયો નથી.

સાઉદી અરેબિયાઃ ઇન્ટરનેટ પર કાંઈ પણ આવે, આ દેશમાં બધી ચીજ પર નિયંત્રણ છે. એન્ટી સાયબર ક્રાઇમ લૉ પ્રવર્તમાન છે. ત્યાં નેટફ્લિક્સને ‘પેટ્રિઓટ એક્ટ’ નામની સિરીઝના એક એપિસોડને રોકવાનો આદેશ એટલે અપાયો હતો કે એમાં સરકાર વિરુદ્ધ ટિપ્પણીઓ હતી. સાઉદી એકદમ મુક્ત દેશ નથી. સહજ છે ત્યાં વેપાર કરવા ભલભલી ગંજાવર કંપનીઓએ પણ નાકલીટી તાણીને, મર્યાદામાં રહીને કામ કરવું પડે. ભલે ઓટીટી માટે ચોક્કસ કાયદો નથી બનાવાયો, તો શું થયું?

ઓસ્ટ્રેલિયાઃ ત્યાં જાહેર પ્રસારણના નિયમનનું કામ ધ બ્રોડકાસ્ટિંગ સર્વિસીઝ એક્ટ (બીસીએ)  હેઠળ થાય છે. એમાં 2000ની સાલની શરૂઆતમાં ઓટીટી સંબંધિત સુધારા થયા હતા. આપણા સેન્સર બોર્ડની જેમ ત્યાં પણ દરેક કોન્ટેન્ટ માટે સર્ટિફિકેશન (એમના કેસમાં રેટિંગ)ની સિસ્ટમ છે. જોકે નેટફ્લિક્સ જેવી કંપનીને ત્યાં પોતાના કોન્ટેન્ટને પોતાની રીતે રેટિંગ આપવાની પણ છૂટ છે. અર્થાત્ એને બીસીએના રેટિંગની ચિંતા કરવાની રહેતી નથી.

સિંગાપોરઃ ત્યાં મીડિયાનું નિયમન ઇન્ફોકોમ મીડિયા ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (આઈએમડીએ)થી થાય છે. 2018માં એને માર્ગદર્શિકા પ્રસિદ્ધ કરી હતી. ત્યાં પણ રેટિંગ સિસ્ટમ છે. વધુમાં, કોઈ પણ પ્લેટફોર્મ પર 16 વરસથી નીચેની ઉમંરનાં બાળકો કે કિશોરો માટે મુકાતા કોન્ટેન્ટ માટે પેરેન્ટલ લૉક અનિવાર્ય છે. 21 વરસથી ઉપરના દર્શકો માટેનું કોન્ટેન્ટ બાય ડિફોલ્ટ લૉક હોય તો રિલીઝ કરી શકાય છે. આ કોન્ટેન્ટ ઉંમરનો પુરાવો આપીને જોઈ શકાય છે. દેશ કે પ્રજાના અહિતવાળું કોન્ટેન્ટ ત્યાં મૂકવું અઘરું છે. ન્યુઝ, કરન્ટ અફેર્સ વગેરેમાં સંતુલન જાળવવું અનિવાર્ય છે. ખોટી માહિતીનો પ્રસાર ખાળવાનો રહે છે. કદાચ આટલી વિચારશીલ અને વિસ્તૃત માર્ગદર્શિકા અન્ય કોઈ દેશમાં નહીં હોય.

ટર્કીઃ ધ રેડિયો એન્ડ ટેલિવિઝન સુપ્રીમ કાઉન્સિલ (આરટીયુકે) સંસ્થા ત્યાં કોન્ટેન્ટનું નિયમન કરે છે. વિદેશી કંપનીએ ત્યાં કામકાજ કરવા સ્થાનિક કંપની કરવી અનિવાર્ય છે. જે પણ ઓનલાઇન દર્શાવવામાં આવે એ કોન્ટેન્ટ સત્તાવાર સંસ્થાને મોનિટરિંગ માટે ઉપલબ્ધ કરાવવાનું રહે છે. ત્યાં ઇન્સ્ટાગ્રામ, ડિસ્કોર્ડ, ટ્વિટર, યુટ્યુબ, વિકિપીડિયા સહિત રોબલોક્સ જેવી ગેમ પર પ્રતિબંધ મુકાયાના દાખલા છે. વર્તમાન, સુધારિત કાયદામાં અવળચંડાઈ કરતી ઓનલાઇન કંપનીઓને કારાવાસને બદલે સખત આર્થિક દંડ કરવાની જોગવાઈ છે. અભિવ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્ય પર ટર્કીમાં ખૂબ નિયંત્રણ હોવાની વૈશ્વિક બૂમાબૂમ છે. છતાં, આ દેશ એ કરી રહ્યું છે જે એને યોગ્ય લાગે છે.

ઇન્ડોનેશિયાઃ 2016માં આ દેશમાં નેટફ્લિક્સ પર તવાઈ લગાડી દેવામાં આવી હતી. પછી, સરકારી આદેશ અનુસાર નેટફ્લિક્સે નાકલીટી તાણી અને પ્રતિબંધ દૂર કરાયો હતો. ઇન્ડોનેશિયન બ્રોડકાસ્ટિંગ કમિશન (કેપીઆઈ) ત્યાં કોન્ટેન્ટનું નિયમન કરે છે.

કેન્યાઃ ધ કેન્યા ઇન્ફોર્મેશન એન્ડ કમ્યુનિકેશન્સ એક્ટ ત્યાંનો એક કાયદો છે. સાથે છે ડેટા પ્રોટેક્શન એક્ટ. એ સિવાયના પણ કાયદા છે જેના થકી આ દેશ ઓનલાઇન કોન્ટેન્ટનું નિયમન કરે છે. સરકાર વિરુદ્ધની બકબક કરનારા ઘણાએ ત્યાં કાયદાનો પરચો જોયો છે અને તેઓ જેલભેગા પણ થયા છે.

અમેરિકાઃ આ દેશમાં ઇન્ટરનેટ પર નિયમન માટે એક કરતાં વધારે કાયદા છે. એમાં સામેલ છે ફેડરલ ટ્રેડ કમિશન એક્ટ, ઇલેક્ટ્રોનિક કમ્યુનિકેશન્સ પ્રાઇવસી એક્ટ વગેરે. વ્યક્તિગત સ્વાતંત્ર્યના મામલે અમેરિકા ખાસ્સું આગળ અને અલગ છે. ત્યાં નિમયનો ઓછાં છે છતાં, આડા ફાટનારને મુશ્કેરાટ બાંધવા માટે જોગવાઈઓ પણ છે. ચાઇલ્ડ પોર્નોગ્રાફી સામે ત્યાં ઘણીવાર હોબાળો મચે છે. એના માટે નિયમનો છતાં કંપનીઓ પોતાની બદદાનતને યેનકેન પાર પાડતી રહે છે. ઇન્ટેલેક્ચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઇટ્સનો ઉલ્લંઘન કરવા બદલ ત્યાં નેપસ્ટર, વિકિલીક્સ, ધ પાઇરેટ બે, મેગાઅપલોડ જેવી વેબસાઇટ્સ પર પ્રતિબંધ ઠોકાયા છે. જોકે દુનિયાને ઉત્તમ કાયદા સાથે દમદાર છટકબારીની તાલીમ આપવામાં અમેરિકા દાદો છે. ત્યાં સરકાર જેટલી જ શક્તિશાળી ખાનગી કંપનીઓ છે. બેઉ વચ્ચે ગ્રજગ્રાહ ચાલતો રહે છે. મોટાભાગે કંપનીઓ પોતાનું ધાર્યું કરીને રહે છે.

ચીનઃ માહિતી પ્રસારણનું કામ આ દેશમાં સરકારની મુનસફી પ્રમાણે જ થઈ શકે છે. ઇન્ટરનેટની ક્યાં વાત કરીએ, છાપાં, સામયિક બધાંએ કાયદાની મર્યાદામાં રહેવું પડે છે. પરિણામે, દેશની ઘણી સાચી માહિતી પણ વિશ્વને છોડો, એ દેશના નાગરિકોને પણ મળતી નથી. દુનિયામાં ઇન્ટરનેટ, પત્રકારત્વ જેવી બાબતોમાં સરકાર સામે થવા બદલ મહત્તમ લોકો પર કાયદેસર કામ આ દેશમાં થયું છે. સ્થિતિ એવી છે કે ગમે તેટલા ધમપછાડા પછી પણ ગૂગલ, ફેસબુક, યુટ્યુબ, યાહૂ, ઇન્સ્ટાગ્રામ, સ્પોટીફાઈ, વિકિપીડિયા, વ્હોટ્સએપ, સ્નેપચેટ, ક્વૉરા વગેરે કંપનીઓ ચીનમાં કામ કરી શકતી નથી. વિદેશીઓએ ત્યાં આ સેવાઓ વાપરવા વર્ચ્યુઅલ પ્રાઇવેટ નેટવર્ક કે વીપીએનનો આશરો લેવો પડે છે. એ પછી પણ જો ચીન વિરુદ્ધનું ઇન્ટરનેટ પર કશું કર્યું તો કામથી જવાની પૂરી શક્યતા રહે છે.

નવું શું છે?

• અનંત અંબાણી અને રાધિકા અંબાણીના લગ્ન પૂર્વેનો જલસો જામનગરમાં યોજાયો હતો. એની ઝલક માણવી હોય તો જિયો સિનેમા પર પહોંચી જાવ. ડોક્યુમેન્ટરીનું નામ છે ‘વૅલી ઓફ ગોડ્સ.’
• ‘જોકર ટુ’ ક્યારે આવી અને ક્યારે ગઈ એની ઘણાને ખબર પણ નહીં પડવાની. આ મહિનાની શરૂઆતમાં આવેલી આ ફિલ્મ સરિયામ નિષ્ફળ રહી છે. એટલે જ, ઓટીટી પર એ વહેલાસર આવે એવી અટકળો શરૂ થઈ છે. બની શકે કે દિવાળીમાં એ ઘેરબેઠા જોઈ શકાય.
• અદા શર્માને લીડમાં ચમકાવતી ક્રાઇમ થ્રિલર વેબ સિરીઝ ‘રીટા સન્યાલ’ ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર પર આવી છે. એમાં રાહુલ દેવ પણ અગત્યની ભૂમિકામાં છે.
• અક્ષય કુમારની ‘ખેલ ખેલ મેં’ અને ‘સરફિરા’ પણ ઓટીટી પર આવી ચૂકી છે. બેઉ ફિલ્મોએ બોક્સ ઓફિસ પર કંગાળ પ્રદર્શન કર્યું હતું.

(ગુજરાત સમાચારની સંજયની કૉલમ ઑનલાઇન ઝિંદાબાદમાં શુક્રવાર તા. 18 ઓકટોબર 2024 પ્રસિદ્ધ થયેલો લેખ)

આ લેખ ગુજરાત સમાચારમાં વાંચવા અહીં ક્લિક કરોઃ

https://epaper.gujaratsamachar.com/chitralok/18-10-2024/6