પઠાનમાં વાત દેશપ્રેમની છે. એણે શાહરુખની બાદશાહિયત ફરી પ્રસ્થાપિત કરી છે. દેશપ્રેમના આ તાજા જુવાળ વખતે જોઈએ એક યાદી જે છે ઓનલાઇન માણી શકાતી દેશપ્રેમની ફિલ્મોની.

દેશપ્રેમ ફિલ્મોનો એક એવરગ્રીન વિષય છે. સેટેલાઇટ ચેનલ્સ અને ઓટીટીના જમાનામાં દેશપ્રેમની ફિલ્મો મન થાય ત્યારે જોઈ શકાય છે. ‘પઠાન’ની સફળતામાં શાહરુખની લોકપ્રિયતા સાથે એમાં છલકતી ભારતીયતા એક કારણ છે. એક યાદી તપાસીએ ભારત માતા કી જય કરનારી ફિલ્મોની જે ઓટીટી પર માણી શકાય છે.

રાઝીઃ આલિયા ભટ્ટને સેહમત ખાન અને વિકી કૌશલને સૈયદ ઇકબાલ તરીકે ચમકાવતી આ ફિલ્મ 2018માં આવી હતી. હરિન્દર સિક્કાના પુસ્તક ‘કૉલિંગ સેહમત’ના આધારે બનેલી ‘રાઝી’ પાછલા દાયકાની દેશપ્રેમ વિશેની એક સર્વોત્તમ ફિલ્મ છે. 1971ના ભારત-પાકિસ્તાનના યુદ્ધ પહેલાં 20 વરસની કાચી કુંવારી કન્યા સેહમત કેવી રીતે લગ્ન કરીને પાકિસ્તાન જાય છે, જેથી એ જાસૂસ પિતાનું કામ આગળ વધારી દેશસેવા કરી શકે, એ છે પ્લોટ. આલિયાના બેસ્ટ પરફોર્મન્સ અને બેએક કર્ણપ્રિય ગીતો માટે ફિલ્મ અવશ્ય જોવાય. ‘રાઝી’ રિલીઝ થઈ ત્યારે વિકી કલાકાર તરીકે સ્થાન જમાવી રહ્યા હતા. ફિલ્મમાં એમનો અભિનય પણ દાદુ છે. ‘રાઝી’ જુઓ પ્રાઇમ વિડિયો પર.

લગાનઃ 2001ની ‘લગાન’ની અમાપ સફળતા કોને યાદ નથી? હા, ઘણા ટીનએજર્સને આ ફિલ્મના ક્રેઝ અને એની અસરનો કદાચ પૂરતો ખ્યાલ ના હોય. આમિર ખાનને નિર્માતા તરીકે પહેલા ઘાએ ટોચ પર પહોંચાડનારી આ ફિલ્મના કયા પાસાનાં વખાણ કરવાં અને કયા નહીં એ મીઠી મૂંઝવણ છે. એટલું કહેવું બસ રહેશે કે ફિલ્મ તરીકે, જ્ઞાન તરીકે, આનંદ તરીકે એ સર્વાંગસંપૂર્ણ છે. ‘લગાન’ જુઓ નેટફ્લિક્સ પર.

ચક દે ઇન્ડિયાઃ શાહરુખ ખાને ‘પઠાન’ તરીકે દેશપ્રેમને નવા અંદાજમાં રજૂ કરીને પોતાને એક્શન હીરો તરીકે સિદ્ધ કર્યા છે ત્યારે એમની આ ફિલ્મ યાદ કરવી પડે. ‘ચક દે ઇન્ડિયા’ રિલીઝ થઈ એ પહેલાંનો, 2006નો સમય પણ, શાહરુખ માટે બિલકુલ એવો કંઈક હતો જેવો ‘પઠાન’ પહેલાંનો. ત્યારે એમની અમુક ફિલ્મો ઠીકઠીક રહેવાથી અને અન્ય સિતારાઓની જમાવટથી, શાહરુખ કેટલું ખેંચશે એવો ગણગણાટ હતો. ‘ચક દે ઇન્ડિયા’એ કિંગ ખાનને ફરી ટોચે બિરાજમાન કર્યા હતા. લૉ પ્રોફાઇલ રિલીઝ છતાં દમદાર સફળતા મેળવનારી આ ફિલ્મે શિમિત અમીને ડિરેક્ટ કરી હતી. સ્પોર્ટ્સ વિશેની ફિલ્મો આપણે ત્યાં નથી ચાલતી એ જડ માન્યતાને, ‘લગાન’ની જેમ આ ફિલ્મે તોડી હતી. વળી વાર્તા ભારતીય મહિલા હોકી ટીમની! એકએકથી ચડિયાતી સિચ્યુએશન્સ સાથે મસ્ત ગીતો અને શાહરુખના એક શ્રેષ્ઠ અભિનચવાળી આ ફિલ્મ પ્રાઇમ વિડિયો પર છે. સાથે અવેલેબલ છે યુટ્યુબ, ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ અને એપલ ટીવી પર. ત્રણેય વિકલ્પોમાં એક રકમ ચૂકવીને ફિલ્મ જોઈ શકાશે.

ઉરીઃ ધ સર્જિકલ સ્ટ્રાઇકઃ આ ફિલ્મથી વિકી કૌશલ બન્ચા હતા સ્ટાર. 2019માં એ આવી હોવાથી દર્શકોના મનમાં ખાસ્સી તાજી હશે. પાંચ ભાગમાં એની વાર્તા વણાઈ હતી. 2016માં જમ્મુ-કાશ્મીરના ઉરી પર પાકિસ્તાની હુમલા પછી ભારત એનો કેવો સણસણતો જવાબ આપે છે એ હતો મુખ્ય પ્લોટ. ‘ઉરી’ જોઈ શકો છો ઝીફાઇવ પર.

રંગ દે બસંતીઃ આમિર ખાન, માધવન, શરમન જોશી સહિતના સ્ટાર્સવાળી આ ફિલ્મ 2006ની છે. રાકેશ ઓમપ્રકાશ મહેરાને ઉત્તમ દિગ્દર્શક તરીકે એણે પ્રસ્થાપિત કર્યા હતા. એની અટપટી વાર્તા વર્તમાન તથા ભૂતકાળ વચ્ચે રમતી રહે છે. લંડનની વિદ્યાર્થિની સ્યુને એના દાદા જેમ્સની ડાયરી મળે છે. એનાથી એ જાણે છે ભગત સિંઘ, ચંદ્રશેખર આઝાદ સહિતના ભારતના પાંચ સ્વાતંત્ર્યવીરોની ફાંસીની ઘટના. ડાયરીના આધારે એના પર ફિલ્મ બનાવવા સ્યુ ભારત આવે છે. પછી જે થાય છે ફિલ્મનો ઘટનાક્રમ. એ. આર. રહેમનના સંગીતમાં એકએકથી ચડિયાતાં ગીતો ફિલ્મનું જમાપાસું છે. પોણાત્રણ કલાકની ફિલ્મ આજે પણ જકડી રાખે એવી છે. જોવાના વિકલ્પો છે નેટફ્લિક્સ ઉપરાંત, યુટ્યુબ, ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ અને એપલ ટીવી.

ધ લિજન્ડ ઓફ ભગત સિંઘઃ 2022ની આ ફિલ્મ અજય દેવગનના ભગત સિંઘ તરીકેના કમાલ અભિનય, રહેમાનના અવ્વલ સંગીતથી યાદગાર રહી હતી. નામ જણાવે છે એમ ફિલ્મ છે ભગત સિંઘ વિશે. એ સમયે ભગત સિંઘ વિશેની એક કરતાં વધુ ફિલ્મો આવી હતી પણ સફળ આ એક જ હતી. અન્ય ફિલ્મોમાં ‘23 માર્ચ 1931ઃ શહીદ’ પણ હતી જેમાં બોબી દેઓલ ભગત સિંઘ બન્યા હતા. અજયની ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ ઉપરાંત જિયો સિનેમા, વૂટ અને એમએક્સ પ્લેયર પર છે.

ધ ગ્રેટ ઇન્ડિયન એસ્કેપઃ 2019ની ફિલ્મમાં વાત છે આપણા એર ફોર્સના ત્રણ જાંબાઝ પાયલટ્સની. તેઓ 1971ના યુદ્ધમાં પાકિસ્તાનની કેદમાં સપડાય છે. પછી તેઓ ત્યાંથી છટકવાની યોજના ઘડે છે એ ફિલ્મનો મુખ્ય મુદ્દો છે. રિલીઝ વખતે ભલે એ ખાસ ગાજી નહોતી પણ એને જોઈને વખાણનારાની સંખ્યા પછી વધતી રહી છે. એમાં રાઘવ રિશી, રાજ સિંઘ અરોરા અને આશિષ કપૂર મુખ્ય પાત્રોમાં છે. ફિલ્મ જોઈ શકો છો એમએક્સ પ્લેયર પર.

બોર્ડરઃ 1997ની આ ફિલ્મે દેશદાઝની જે જુવાળ પ્રસરાવી એ એક રેકોર્ડ જેવી છે. બેલિવુડનું સૌથી લાંબું (12 મિનિટથી વધુનું) ગીત, સંદેશે આતે હૈ, આ ફિલ્મમાં છે. ત્યારના દિગ્ગજ કલાકારોનો મોટ્ટો કાફલો ફિલ્મમાં છે. તેમાં સની દેઓલ, જેકી શ્રોફ, સુનીલ શેટ્ટી, અક્ષય ખન્ના, પૂજા ભટ્ટ, તબુ વગેરે સામેલ છે. જે. પી. દત્તાની આ ફિલ્મની વાર્તા 1971ના યુદ્ધની સત્તાવાર શરૂઆત પહેલાંના સમયથી થાય છે. ફિલ્મમાં જેકીના રોલ માટે પહેલાં સંજય દત્તની વરણી થઈ હતી. એમને જેલ થતા રોલ ગયો જેકીના ફાળે. તબુનું પાત્ર જુહી ચાવલા અને પછી મનીષા કોઈરાલાને ઓફર થયું હતું. અક્ષય ખન્નાનું પાત્ર ઓફર થયું હતું આમિર ખાન, સલમાન ખાન, શાહરુખ ખાન, અક્ષય કુમાર, અજય દેવગન અને સૈફ અલી ખાનને. ‘બોર્ડર’ જોવા ઓન કરો પ્રાઇમ વિડિયો અથવા યુટ્યુબ.

અ વેનસડેઃ 2008ની આ ફિલ્મની વાર્તા એક અનામ માણસની છે. એ મેદાને પડે છે આતંકવાદીઓને ઢેર કરવા. જેમની એક દિવસ પછી નિવૃત્તિ છે એવા મુંબઈ પોલીસ કમિશનર પ્રકાશ રાઠોડને એ ફોન કરીને એમની કફોડી હાલત કરી નાખે છે. ફોન પર એ રાઠોડને મુંબઈમાં પાંચ જગ્યાએ બોમ્બ મૂક્યાની અને એના બ્લાસ્ટ થવાની વાત કરે છે અને… અનુપમ ખેર અને નસીરુદ્દીન શાહના ઉત્કૃષ્ટ અભિનયથી, નીરજ પાંડે દિગ્દર્શિત આ ફિલ્મ પળેપળ જકડી રાખે છે. જોવા માટે નેટફ્લિક્સ, ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ અને યુટ્યુબના વિકલ્પો છે.

પ્રહારઃ નાના પાટેકરને મેજર ચૌહાણ તરીકે ચમકાવતી આ ફિલ્મ આપણી આર્મી વિશેની એક સૌથી ચોટદાર ફિલ્મ છે. દિગ્દર્શક નાના પોતે છે. 1991માં આવેલી ફિલ્મમાં માધુરી દીક્ષિત (વગર મેકઅપ) અને ડિમ્પલ કાપડિયા પણ છે. ફિલ્મની પેશકશ એટલી રિયલિસ્ટિક છે કે નવાઈ પામી જવાય. આર્મી સાથે એમાં વણાયા છે ભ્રષ્ટાચાર, ખંડણી સહિતના મુદ્દા. પરિવાર સાથે જોવા માટે એ પરફેક્ટ ચોઇસ છે. જિયો સિનેમા, પ્રાઇમ વિડિયો, એમએક્સ પ્લેયર સહિતનાં પ્લેટફોર્મ્સ પર ફિલમ જોઈ શકો છો.

● ઓટીટી પર સ્ટ્રીમ થતી ફિલ્મોમાં, લેટેસ્ટ ના હોય એવી ફિલ્મોમાં, એક તકલીફ હોય છે આડેધડ કટિંગની. દર્શક તરીકે જો કોઈક ફિલ્મ થિયેટરમાં માણી હોય અને માનસ પર એ અંકિત હોય તો આ કટિંગ પર કાળ ચડશે. છતાં, ન મામા કરતાં કાણો મામોના ન્યાયે મનગમતી ફિલ્મને ફરીવાર જોવા ઓટીટીનો આસાન વિકલ્પ અજમાવ્યે છુટકો છે.

● દેશપ્રેમ વિશેની અન્ય નોંધનીય ફિલ્મોમાં શાહરુખની ‘સ્વદેસ’ (નેટફ્લિક્સ), સિદ્ધાર્થ મલ્હોત્રાની ‘શેરશાહ’ (પ્રાઇમ વિડિયો), વિકીની ‘સરદાર ઉધમ’ (પ્રાઇમ વિડિયો), હૃતિક રોશનની લક્ષ્ય (નેટફ્લિક્સ), સની દેઓલની ‘ગદરઃ એક પ્રેમકથા’ (ઝીફાઇવ), ફરહાન અખ્તરની ‘ભાગ મિલખા ભાગ’ (ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર) પણ સામેલ છે.

● ઘણી ફિલ્મોની પાઇરેટેડ વર્ઝન યુટ્યુબ અને એના જેવા અન્ય પ્લેટફોર્મ્સ પર પણ ઉપલબ્ધ છે. એની પ્રિન્ટ સારી નીકળે તો નસીબ. જોકે ઓટીટીના જમાનામાં સારું એ કે જ્યાં ઓફિશિયલી ફિલ્મ જોઈ શકાય છે ત્યાં જોવી.

● બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ ફિલ્મોના જમાનાથી લઈને 1980-90ના દાયકા સુધીની બીજી ઘણી એવી ફિલ્મો છે જે દેશપ્રેમનો વિષય ધરાવે છે. એમાં ‘મધર ઇન્ડિયા’, ‘સાત હિંદુસ્તાની’, ‘નયા દૌર’થી માંડીને મનોજ કુમારની ‘ક્રાંતિ’, ‘પુરબ ઔર પશ્ચિમ’ જેવી ફિલ્મો સામેલ છે. આ ફિલ્મો એક કરતાં વધુ પ્લેટફોર્મ્સ પર જોઈ શકો છો.

નવું શું છે

● માત્ર સિંધી કાર્યક્રમો પીરસતા એક ઓટીટીનું આગમન થયું છે. એનું નામ છે સિંધીપ્લેક્સ. જાન્યુઆરીના છેલ્લા સપ્તાહમાં આવેલા આ પ્લેટફોર્મ થકી સિંધી મનોરંજન માણવા સાથે એની સંસ્કૃતિનો પણ વિશેષ પરિચય મેળવી શકાય છે. જેઓ સિંધી શીખવા માગે એમના માટે ભાષાલક્ષી વિડિયોઝ પણ છે.
● ફોર્મ્યુલા વનની રેસ માણતા ઘણા આપણે ત્યાં છે. એમના માટે આ રેસની એપ એફવન ટીવી આવી છે. લવાજમના પ્લાન બે પ્રકારના છે. એકમાં લાઇવ રેસ માણી શકવાનો તો બીજામાં લાઇવ રેસ વગરનો વિકલ્પ છે. 15 માર્ચે બેહરિનમાં રેસની નવી સીઝન શરૂ થવા પૂર્વેનું લોન્ચિંગ રેસના ચાહકોને આકર્ષશે એવી હાલમાં ગણતરી હશે.
● 87 વરસની ઉંમરે ધર્મેન્દ્ર ઓટીટી પર પદાર્પણ કરે ત્યારે સાનંદાશ્ચર્યની લાગણી થાય. ‘તાજઃ ડિવાઇડેડ બાય બ્લડ’ નામની ધરમ પાજીને નાના પણ મહત્ત્વના પાત્રમાં ચમકાવતી વેબ સિરીઝ ત્રીજી માર્ચથી ઝીફાઇવ પર સ્ટ્રીમ થવાની છે. એમાં નસીરુદ્દીન શાહ, અદિતી રાવ હૈદરી, આશિમ ગુલાટી, તાહા શાહ વગેરે પણ છે.
● દૂરદર્શન પાસે એકએકથી ચડિયાતા કાર્યક્રમોનો ખજાનો છે. ખાસ તો એ જે એના સુવર્ણકાળમાં બન્ચા. 2023-24માં આ કાર્યક્રમોને ઓટીટી મારફત લોકો સુધી ફરી પહોંચાડવાની મહત્ત્વાકાંક્ષી યોજના સાકાર થવાની અપેક્ષા છે. દૂરદર્શનનું ઓટીટી પ્લેટફોર્મ ખરા અર્થમાં ઘણાને ખુશ કરી દેશે.
● ‘ધ રોમાન્ટિક્સ’ 14 ફેબ્રુઆરીએ આવી ત્યારથી સમાચારોમાં છે. ક્યારેય ઇન્ટરવ્યુ નહીં આપનારા આદિત્ય ચોપરાની બંધ કિતાબ જેવી જિંદગી, યશ ચોપરા વિશેની જાણી-અજાણી વાતોને લોકો સમક્ષ લાવનારી ચાર ભાગની સિરીઝમાં અનેક સેલિબ્રિટીઝ યશરાજ, યશ ચોપરા અને આદિ વિશે સંસ્મરણો-મંતવ્યો વાગોળે છે. આવી જ એકાદ સિરીઝ કોઈક સૂરજ બડજાત્યા વિશે બનાવે તો…

(ગુજરાત સમાચારની સંજયની કૉલમ ઑનલાઇન ઝિંદાબાદમાં શુક્રવાર તા. 24 ફેબ્રુઆરી 2023 પ્રસિદ્ધ થયેલો લેખ)

આ લેખ ગુજરાત સમાચારમાં વાંચવા અહીં ક્લિક કરોઃ https://epaper.gujaratsamachar.com/chitralok/24-02-2023/6

એક ડિરેક્ટર બેલડી અને એક પછી એક ઉત્તમ,સફળ વેબ સિરીઝની વણજાર. ફિલ્મી દુનિયામાં ઠીકઠીક નામ કમાયા પછી રાજ અને ડી. કે.એ ઓટીટી વિશ્વમાં એ માપદંડો સર્જ્યા છે જે ઘણાને મીઠી ઈર્ષ્યા કરાવે. એમની લેટેસ્ટ વેબ સિરીઝ ‘ફર્ઝી’એ કમાલની શરૂઆત કરી છે. એમની બીજી અમુક સિરીઝ પણ આવવાને છે. 

2013માં સૈફ અલી ખાનને ચમકાવતી એક ફિલ્મ નામે ‘ગો ગોવા ગોન’ આવી હતી. પોતાના સમયની એ જુદી ફિલ્મ હતી. ઘણાને ગમી અને ઘણાએ એને વખોડી. એક વાત નક્કી હતી કે એ રૂટિન ફિલ્મ નહોતી. એ ફિલ્મ સુધીમાં બે સોફ્ટવેર એન્જિનિયર ટર્ન્ડ ફિલ્મમેકર્સ, રાજ નિદિમોરુ અને ક્રિષ્ના ડી. કે.એ ફિલ્મજગતમાં એક દાયકો જોઈ લીધો હતો. અમેરિકામાં મસ્ત મજાની આવકવાળી નોકરી છોડીને તેઓ મુંબઈ આવ્યા હતા, મિશન સાથે કે ફિલ્મો બનાવવી છે. શરૂઆતમાં એમણે બચતને મુંબઈમાં ટકવાનો આર્થિક ટેકો બનાવીને કામ ચલાવ્યું. ‘ગો ગોવા ગોન’ સુધીમાં એમની બે ફિલ્મો, ‘99’ અને ‘શોર ઇન ધ સિટી’એ એટલું સાબિત કર્યું હતું કે એમનું ફિલ્મ ક્રાફ્ટ કંઈક હટ કે છે. ‘શોર ઇન ધ સિટી’નાં ખાસ્સાં વખાણ થયાં હતાં છતાં, સુપર સફળતાની રાજ અને ડીકેને પ્રતીક્ષા હતી.

હવે 2023માં આવો. બીજો એક દાયકો સૈફની પેલી ફિલ્મને થઈ ગયો છે. રાજ અને ડી. કે આજે સૌથી સફળતમ ડિરેક્ટર્સ તરીકે મોજ કરી રહ્યા છે. બોલિવુડ અને ઓટીટીના તમામ કલાકારોને એમની સાથે કામ કરવું છે. દિગ્ગજ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ એમને પોતાના કરવા તલસી રહ્યા છે. એ લડાઈમાં હાલપૂરતું નેટફ્લિક્સે જીત મેળવીને ડિરેક્ટર્સ બેલડી સાથે લાંબા ગાળાનો કરાર કરી લીધો છે. એમની લેટેસ્ટ સિરીઝ ‘ફર્ઝી’એ રિલીઝ પહેલાં જે હવા બનાવી એ અસ્થાને નથી રહી. સિરીઝ 10 ફેબ્રુઆરીએ આવી એ સાથે લોકચર્ચાનો વિષય બની અને સફળતાની ટ્રેક પર દોડી રહી છે. ‘મની હાઇસ્ટ’ અને ‘સ્કિવ્ડ ગેમ’ વિદેશી સિરીઝ છતાં આપણે ત્યાં ટૉક ઓફ ધ ટાઉન બની જબ્બર સફળ રહી. એવું જ કંઈક ‘ફર્ઝી’ના મામલે થશે એવા અત્યારે આસાર છે.

રાજ અને ડી. કે. એટલે સફળતા એવી અત્યારે વ્યાખ્યા બની છે એમ કહીએ તો અતિશયોક્તિ નથી. ઓટીટીમાં તેઓ ઓલમોસ્ટ નંબર વન મેકર્સ છે. એમની સફળતાનો પાયો નખાયો મનોજ બાજપાઈને ચમકાવતી 2019ની ‘ધ ફેમિલી મેન’ની સીઝન વનથી. એક અંડરકવર એજન્ટ કે કહો જાસૂસ કઈ રીતે પરિવારથી પોતાના વ્યવસાયની વાસ્તવિકતા છુપાવીને દેશ માટે જિંદગી દાવ પર લગાડીને ફરજ નિભાવે છે એની એમાં વાત હતી. ‘ધ ફેમિલી મેન’ ગુણવત્તા અને પરફોર્મન્સનું પરફેક્ટ કોમ્બિનેશન હતી. ઓરિજિનલ વાર્તા, જે રાજ અને ડી. કે.ની ખાસિયત છે, ધરાવતી સિરીઝ ખાસ્સી જોવાઈ અને લાંબો સમય ટોચ પર રહી. સીઝન ટુ પણ દમદાર હતી. પછી રાજ અને ડી. કે.ની ક્રિએટિવ ક્ષમતા વિશે કોઈને શંકા ના રહી.

શાહિદ કપૂર અને વિજય સેતુપતિ વગેરેને ચમકાવતી ‘ફર્ઝી’ના સર્જન પાછળ રસપ્રદ કિસ્સો છે. એમાં નિષ્ફળ કલાકાર આવકના ધાંધિયા વચ્ચે નકલી ચલણી નોટો છાપવા તરફ વળતો બતાવાયો છે. શરૂઆત જરૂરિયાત માટે કરી એ ધીમેધીમે લોભના વમળમાં અટવાતો જાય છે. વાર્તામાં પછી ગેન્ગસ્ટર અને પોલીસ જોડાય છે. પ્લોટને આઠેક વરસ પહેલાં રાજ અને ડી. કે.એ ફિલ્મ તરીકે ડિમોનિટાઇઝેશન પહેલાં વિચાર્યો હતો. એ વખતે એમણે શાહિદ કપૂરને પ્લોટ જણાવીને સાઇન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. જોકે વાર્તા સવિસ્તર હતી. એને ફિલ્મ તરીકે ન્યાય આપવા વિશે મેકર્સમાં અવઢવ હતી.

પછી જે થયું એ સારા માટે. ‘ફર્ઝી’ના પ્લોટને ફિલ્મને બદલે સિરીઝ તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યો. ઉપરાંત, મૂળ પ્લોટ વિચાર્યા પછી દેશમાં ખરેખર ડિમોનેટાઇઝેશન આવવાથી પ્લોટમાં ખાસ્સા સુધારા કરવામાં આવ્યા. સુધારા એટલા માટે કે ડિમોનેટાઇઝેશનથી નકલી ચલણી નોટોના દૂષણનો અંત આવવાની વાત હતી. જો નકલી નોટો રહે નહીં તો ‘ફર્ઝી’ બની શકે નહીં. એટલે નવેસરથી પ્લોટ ઘડાયો.

સોશિયલ મીડિયાની શરૂઆતથી લઈ આજ સુધીમાં અનેક પરિવર્તનો આવ્યાં છે. આ દુનિયામાં બધું બહુ મજેદાર છે અને વિસ્મયજનક પણ 

કલ્પના કરો કે તમે ટ્રેનમાં પ્રવાસ કરી રહ્યા છો. મેટ્રો, લોકલ, લાંબા અંતરની ટ્રેન… કોઈ પણ. સવાર, બપોર, સાંજ અને રાત… ગમે તે સમય છે. આસપાસ અનેક પ્રવાસીઓ છે. બાળક, યુવાન, વૃદ્ધ, ગરીબ, તવંગર… એમાંના મોટા ભાગના લોકોમાં એક વાત કોમન હશે. એ કઈ? બધાનું  મોબાઇલ કે લેપટોપ જેવા સાધનમાં ઊંધું ઘાલીને પ્રવૃત્ત રહેવું. એમાં મોબાઇલનો કે ગેજેટનો ઉપયોગ કરી નક્કર કામ કરનારા બહુ ઓછા હશે. એમાં સોશિયલ મીડિયાએ એમના પર થોપેલો સારો-ખરાબ માલ (ટેક્સ્ટ, ઇમેજ, વિડીયો વગેરે) વાપરવામાં વ્યસ્ત લોકો મહત્તમ હશે. એમાં પણ, જેમાં ઓછી મહેનત પડે એવા શોર્ટ્સ કે રીલ્સ જેવા ટૂંકા વિડીયો જોવામાં ગુલતાન લોકોની સંખ્યા તો સૌથી વધુ હશે.

હવે ટ્રેનમાંથી ઊતરો અને બસમાં ચડો. અથવા પાર્કમાં જઈને બેસો, લગ્નપ્રસંગમાં મહાલો અથવા ગમે ત્યાં જાવ પણ કલ્પના કરો. માણસનો પોતાની વાસ્તવિક (ખરા માણસો સાથે) સોશિયલાઇઝિંગ કરવાનો સ્વભાવ ડિજિટલ સોશિયલ મીડિયાએ છીનવી લીધો છે. એમાં પણ, લાંબા અને ટૂંકા વિડીયોએ લિટરલી દાટ વાળ્યો છે. એવો કે જીવનમાં કરવા જેવું જો કાંઈ બચ્યું છે તો એ છે વિડીયો બનાવવા અને જોવા.

વિડીયો સુધી પહોંચેલી સોશિયલ મીડિયાની પ્રગતિ કમાલ છે. એની તવારીખ સાથેના બોક્સમાં છે. ૨૦૧૩માં ટ્વિટરની સહયોગી કંપની વાઇન પર ટૂંકા વિડીયોની શરૂઆત થઈ હતી. એ વિડીયો છ સેકન્ડના હતા પણ ઇન્ટરેક્ટિવ નહોતા. એ નિષ્ફળ પ્રયાસે એટલું કર્યું કે સોશિયલ મીડિયામાં વિડીયો આવરવાના વિચારને રમતો કરી દીધો.

૨૦૧૬માં મ્યુઝિકલી આવ્યું. ૨૦૧૮માં દોઉયિન નામની ચીની કંપની સાથે ભેળવીને ટિકટોક સર્જવામાં આવ્યું. એમાં યુઝર્સને ૬૦ સેકન્ડના વિડીયો માટે સાઉન્ડ, એડિટિંગ, ક્રિએટિવિટીનો અવકાશ મળ્યો. એનાથી આવેલા આમૂલ પરિવર્તને સોશિયલ મીડિયાની ઓળખ, ઉપયોગિતા, એનો અતિરેક અને એની ઘૂસણખોરી બદલી નાખી. પરિણામ અને દુષ્પરિણામ આપણે જોઈ અને જીવી રહ્યા છીએ.

ટિકટોકે ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ટ્વિટર, યુટયુબ, સૌની નીંદર હરામ કરી નાખી. એમની પાસે પોતપોતાની રીતે શોર્ટ વિડીયો ફોરમેટમાં ઝંપલાવવા સિવાય વિકલ્પ રહ્યો નહીં. હવે એવી સિચ્યુએશન છે કે નાનું બચ્ચું શોર્ટ જોતાં જોતાં જમે છે અને દાંત વગરનાં ડોસીમા તડકે બેસે તો હાથમાં ધામક સાહિત્યની જગ્યાએ મોબાઇલ છે અને એમાં વિડીયો છે.

ભારતીય કલાકારો યુટયુબના માંધાતાઓ છે. ૨૦૨૨ના વિશ્વના ટોચના યુટયુબ આટસ્ટ્સની યાદીમાં અલકા યાજ્ઞિક નંબર વન છે. એમની સાથેના આપણા અન્ય કલાકારો જોડો તો વિશ્વના ટોપ ટેન યુટયુબ આર્ટિસ્ટમાં સાતેક એકલા ભારતીય છે. યુટયુબને કારકિર્દી માટે ધગશ ધરાવનારાઓએ આ માધ્યમની તાકાત સમજવાની છે

આ પણે ઓસ્કરમાં આપણા કોઈક ગીત કે ફિલ્મને રડયાખડયાં નોમિનેશન મળ્યે રાજીના રેડ થઈએ છીએ. એમ લાગે કે ઓહોહો, આ તો મોટી વાત થઈ. કારણ, ૩૩ કરોડથી થોડી વધુ વસતિ ધરાવતો દેશ અમેરિકા મનોરંજન જગત પર નાગચૂડ ધરાવે છે. મનોરંજનમાં શ્રે હોય એને ઓસ્કર, ગ્રેમી કે બાફ્ટા કે એવા કોઈ વિદેશી એવોર્ડ મળ્યે આપણે માનીએ કે આપણાં સર્જનો કે કલાકારો સર્વોત્તમ થયાં. કેમ જાણે આપણી ક્રિએટિવિટીને સન્માનવાના એના સિવાય કોઈ માપદંડ નથી. વાસ્તવિકતા અલગ છે. દુનિયાની વસતિમાં માત્ર પાંચ ટકા લોકોની ભાષા અંગ્રેજી છે. દુનિયામાં અમેરિકન માથાંઓ ૪.૧૨ ટકા માંડ છે. જોકે અમેરિકાએ સર્જેલાં યુટયુબ સહિતનાં વૈશ્વિક મનોરંજન પ્લેટફોર્મ્સ વારંવાર સાબિત કરે છે કે આ ક્ષેત્ર પર અંકલ સેમનું આધિપત્ય નથી. એક સાબિતી યુટયુબ થકી વિશ્વમાં સૌથી વધુ જેમને માણવામાં આવે છે એ કલાકારો છે.

દર વરસે એક યાદી બહાર પડે છે કે કયા કલાકારોએ યુટયુબમાં સૌથી વધુ વ્યુઝ અને સ્ટ્રીમિંગ મેળવ્યાં. યાદી રોચક અને પોરસ કરાવનારી હોય છે. એમાં એક વાત વારંવાર દેખાતી રહી છે કે ભારતીય આટસ્ટ અન્યોને પછાડીને ટોચનાં સ્થાન મેળવે છે. આ વરસે પણ નંબર વન કોઈ અમેરિકન નથી. નંબર વન તો આપણાં ગુજરાતણ અલકા યાજ્ઞિાક છે.

૫૬ વરસનાં પ્લેબેક સિંગર અલકા યાજ્ઞિાક ૨૦૨૨માં યુટયુબ પર જેમના વિડિયો સૌથી વધુ માણવામાં આવ્યા હોય એવાં સ્ટાર છે. કોલકાતા આકાશવાણી માટે ભજન ગાતાં એમણે નાની વયે કારકિર્દી શરૂ કરી હતી. મુંબઈ આવ્યા પછી, ‘લાવારિસ’ ફિલ્મના ગીત ‘મેરે આંગને મેં તુમ્હારા ક્યા કામ હૈ’, અને ત્યાર પછી વર્ષો બાદ ‘તેઝાબ’ના ગીત ‘એક દો તીન..’ પછી એમણે પાછાં વળીને જોવાનો વારો આવ્યો નથી. ૪૦ વરસની કારકિર્દીમાં એમણે ૮,૦૦૦થી વધુ ફિલ્મો અને કુલ ૪૦,૦૦૦ જેટલાં ગીતો વિવિધ ભાષામાં ગાયાં છે. થોકબંધ એવોર્ડ્સ એમના ખાતામાં બોલે છે. યુટયુબના સાપ્તાહિક ચાર્ટમાં તેઓ છેલ્લાં ૩૭૧ અઠવાડિયાંથી નંબર વન આટસ્ટ છે. આ જેવીતેવી સિદ્ધિ નથી, બોસ. દરરોજ એમના વિડિયો ૪૨ કરોડ કરોડ વખત જોવામાં આવે છે. યુટયુબ ઉપરાંત સ્પોટિફાઈ જેવાં અન્ય પ્લેટફોર્મ્સ પર પણ એમનો અને અન્ય ભારતીય આટસ્ટ્સનો દબદબો છે.

વાત માત્ર ૨૦૨૨ની નથી. ગયા વરસે યાજ્ઞિાકના વિડિયો ૧૫.૩ બિલિયન વખત માણવામાં આવ્યા હતા. એ પહેલાં, ૨૦૨૧માં આંકડો હતો ૧૭ બિલિયનનો. ૨૦૨૦માં હતો ૧૬.૬ બિલિયન. એક બિલિયન એટલે એક અબજ.

અલકાબહેનને સ્પર્ધા આપનારા આટસ્ટ પણ અમેરિકન નથી. એ છે બડ બની, અર્થાત્ બેનિતો એન્તોનિયો માટનેઝ ઓકાસિયો નામનો યુવાન કલાકાર. એનો દેશ પ્યુટો રિકો નાનકડો કેરેબિયન આઇલેન્ડ છે. વસતિ માંડ તેંત્રીસ લાખ છે. ૨૦૨૨માં આ કલાકારના વિડિયો ૧૪.૭ બિલિયન વખત યુટયુબ પર માણવામાં આવ્યા. ઝાઝું કરીને સ્પેનિશમાં ગાતા આ કલાકારનું એક આલબમ ૨૦૨૦માં આવ્યું હતું. એ હતું ‘એલ અલ્ટિમો ટૂર દેલ મુન્ડો.’ અમેરિકામાં લાંબા સમય સુધી નંબર વન આલબમ બનનારું પહેલવહેલું સ્પેનિશ આલબમ બનવાનો જશ એ ખાટી ગયું હતું. એ સિદ્ધિનું પુનરાવર્તન પછીના એમના આલબમમાં થયું, જે હતું ‘અન વેરાનો સિન તી.’ ગ્રેમી એવોર્ડમાં પણ નોમિનેશન મેળવનારું એ પહેલું સ્પેનિશ આલબમ રહ્યું.

ઇન્ડિયન યુટયુબ સુપરસ્ટાર્સની વાર્તા અલકા યાજ્ઞિાક પર અટકતી નથી. નંબર ટુ પર ભલે બડ બની હોય, એ પછી વળી યાદી પર આપણા કલાકારોનું વર્ચસ્વ છે. સ્વાભાવિક કારણ છે કે વિશ્વમાં યુટયુબ વાપરનાર દર ચોથી વ્યક્તિ ભારતની છે. એમાં એશિયા ઉમેરો (મતલબ જ્યાં આપણી ભાષા, ફિલ્મો, કલાકારોને લોકો આળખે, માણે છે) તો યુટયુબના ૪૫ ટકા યુઝર્સ એશિયન છે.  યુરોપ-અમેરિકા-આફ્રિકા-ઓસ્ટ્રેલિયામાં વસતા ભારતીયો લટકામાં.

યુટયુબના વૈશ્વિક ટોપ ચાર્ટમાં ઉદિત નારાયણ, અરિજિત સિંઘ અને કુમાર સાનું પણ સતત ઝળકી રહ્યા છે. ત્રણેય સિંગર્સ સતત ટોપ ફાઇવમાં સ્થાન ધરાવી રહ્યા છે. યાદીમાં કેસરીલાલ યાદવ, લતા મંગેશકર, શિલ્પી રાજ, પવન સિંઘ અને શ્રેયા ઘોષાલને ઉમેરો તો લાંબા સમયથી એક વાત પાકી છે: વૈશ્વિક યુટયુબ ચાર્ટ્સ પર ભારતીયો અજેય છે. ટોચના દસ યુટયુબ કલાકારોમાં બહુધા સાતેક ભારતીય હોય છે.

ભારતીય સંગીત અને મનોરંજનનાં સર્જનો આપણી અફાટ વસતિને લીધે લોકપ્રિય છે. આપણો ભાષાવૈભવ આપણાં સર્જનોને અન્ય દેશોની પ્રજાને આકર્ષવાનું સાધન બને છે. યુટયુબ પર જેઓ આગળ વધવા ઇચ્છતા હોય એમણે પ્લેટફોર્મની પહોંચ અને તાકાત સમજીને નક્કર કરવું બહેતર રહેશે. અલકા યાજ્ઞિાક જેવી સફળતા ના મળે તો વાંધો નહીં. એમની પાસે દાયકાઓનો અનુભવ અને કાર્યો છે, પણ નવા કલાકારો પણ પોતાના ભાગના ચાહકો અવશ્ય મેળવી શકે છે. કામ કરતે રહો, આગે બઢતે રહો.

બડ બનીની જેમ વિશ્વમાં યુટયુબ પર લોકહૃદય જીતનારું એક બન્ડ બીટીએસ છે. એ સાઉથ કોરિયાનું છે. આ બન્ડ બંગ્તન બોય્ઝ તરીકે પણ ઓળખાય છે. સાતેક યુવાનોનું આ બન્ડ જાતે ગીતો લખે અને સંગીતબદ્ધ કરે છે. સરળ હિપહોપ ગુ્રપમાંથી ધીમેધીમે વિકસિત થઈને આ બન્ડે આખી દુનિયાને ઘેલું લગાડયું છે.

અલકા યાજ્ઞિકે જેમને મહાત આપી છે એવા ગ્લોબલ યુટયુબ સ્ટાર્સમાં બીટીએસ સાથે શકિરા, ટેલર સ્વિફ્ટ વગેરે સામેલ છે. ટોપ ટેનમાં સ્થાન મેળવનાર એક નામ બ્લેકપિન્ક છે. એ પણ સાઉથ કોરિયન સિંગર્સ ગુ્રપ છે. એમાં ચાર કન્યાઓ છે.